Een monteith.
Gepubliceerd in VIVACE, september 2011.
 |
| Zilveren monteith, Cornelis van Dijck, Delft, 1709. Diam. 31,5 cm. H. 18 cm. |
Onze veiling van 13 en 14 december bevat een grote zilveren glazenkoeler die in 1709 werd gemaakt door Cornelis van Dijck te Delft. Nu veilen wij jaarlijks ca. 700 stukken zilver, maar dit is toch echt iets bijzonders. Zaken als de zeldzaamheid, het gebruiksdoel, de grootte en de leeftijd maken dit stuk niet bepaald alledaags. Hier kan gerust gesproken worden van een museaal voorwerp. In 1906 was er overigens een zilvertentoonstelling te Middelburg waar deze koeler toen werd getoond.
Het voorwerp riep bij mij (René de Visser, niet direct de zilver-expert in ons bedrijf) diverse vragen op. Allereerst de vreemde benaming. Door kenners wordt het steevast een monteith genoemd. Waar komt deze naam vandaan?
Na wat speuren vonden we dat er in die tijd een wat excentrieke Schotse edelman met de naam Monteigh was. Hij was bekend om zijn mantel welke van een zoom met inkepingen voorzien was. De glazenkoeler heeft ook inkepingen en blijkbaar heeft ooit iemand zo de link gelegd waardoor deze benaming is ontstaan.
Een andere vraag: waarom zou je glazen moeten koelen? Het koelen van een hele fles ligt toch meer voor de hand? Volgens onze jongste medewerker is het heel normaal, Heineken schijnt momenteel ook een glazenkoeler te hebben. Ik blijf het echter wat vreemd vinden. Wie het weet kan het mailen naar info@zeeuwsveilinghuis.nl.
Waar ik wel achter kwam is dat het koelen in vroeger tijden een verhaal op zich is. In 1709 was er natuurlijk nog geen koelkast zoals wij dat nu kennen. Voor het koelen bestonden speciale ijskelders waarin men ijs bewaarde wat men in de winter had ‘geoogst’. Vaak werd dit gedaan onder leiding van de hovenier. U begrijpt, dit was een kostbare aangelegenheid en alleen voor de elite weggelegd. Deze koeler komt dan ook uit een adellijk geslacht. Door deze ijskelders kon men ook in de zomer zaken koelen. De glazen kon men koelen door ze met de voet in een inkeping te hangen, zodat dat kelk in het ijswater kwam te liggen.
 |
| Zilvertentoonstelling in het Schuttershof te Middelburg 1906. |
Dat dit een kostbaar stuk is, is te begrijpen als men bedenkt hoeveel zilveren munten er benodigd waren om deze koeler te maken. Als men namelijk iets van zilver wenste te laten maken, dan ging je naar de zilversmid en deze smolt dan de munten om. Deze koeler weegt 2,2 kg! Doordat het in het verleden al een flinke waarde vertegenwoordigde, zijn er ook veel exemplaren omgesmolten en weer ten gelde gemaakt. In de tijd van Napoleon is deze koeler hieraan ontsnapt. De Fransen vorderden in Nederland namelijk al het zilver om de soldij te kunnen betalen. Dit kon men afkopen en dan werd er een zogenaamd lossingsteken in het object geslagen. Dit is in 1795 in Den Haag gebeurd.
De koeler wordt op de veiling ingezet op € 25.000. Wat hij uiteindelijk opbrengt kunt u op 15 december vinden op onze website www.zeeuwsveilinghuis.nl.
Epiloog: hier kunt u zien hoe het afliep:
Meer informatie over het veilen van antiek zilver:
Jeroen de Kuyper
Zeeuws Veilinghuis
Herengracht 74
4331 PX Middelburg
Tel. +31(0) 118-650680, fax. +31(0) 118-650682.
www.zeeuwsveilinghuis.nl
