Op één van de kijkdagen voor een Indische veiling ontmoet ik (René de Visser) een wat mysterieuze man. Hij observeert alles aandachtig, en stelt zich later voor als Paul Kerrebijn. Als we aan de praat raken, stelt hij dat hij een werk heeft dat een grote rol zal spelen op één van onze komende veilingen. Het lag jarenlang op zolder, en het zal echt een enorme schok in de veilingwereld teweegbrengen. Ik denk: nu gaat het gebeuren, deze man heeft vast een Raden Saleh van twee bij drie meter!
Het loopt echter anders. Dhr. Kerrebijn heeft recent op zolder twee hutkoffers van Indische familie geopend. Deze waren al bijna 100 jaar niet geopend. Wat er in zit is echt bijzonder. Hij besluit er een 'documentaire roman' over te schrijven. Een avonturenboek, maar dan wel gebaseerd op ware gebeurtenissen. Hij vertelt ook dat ik daar een rol in zal spelen. Veel meer hoor ik niet, maar ik vind het wel goed. Als hij me later vertelt dat het waarschijnlijk wel tenenkrommend voor me zal zijn, hoop ik dat hij me niet al te gekke dingen laat doen in dat boek.
Een paar weken geleden belde hij me. Door corona was alles wat vertraagd, maar nu is het boek klaar. Het is een boek van ca. 300 bladzijden geworden en tot mijn verbazing begint het avontuur in het Zeeuws Veilinghuis! Ook in de rest van het boek komen we nog regelmatig voor.
Om een indruk te krijgen volgen hieronder enkele citaten.
………
En zo gaat het een tijdje door: een licht geroezemoes, de zaal zit aardig vol inmiddels, daar bovenuit steeds de krachtige stem van de veilingmeester, gevolgd door een droge tik van de hamer. Het ene lot na het andere, elk schilderij op een groot scherm geprojecteerd. Als nummer negenenvijftig aan de beurt is, gaat iedereen rechtop zitten. De prijzen voor een Rudolf Bonnet zijn de laatste jaren tomeloos omhoog geschoten en ook deze 'Balinese Danser' uit 1952 staat in de fraai glanzende catalogus voor tussen € 50.000,- en € 70.000,- geschatte waarde. De Kuyper weet dat onder dit publiek geen kopers zullen zitten, die komen voor de wat milder geprijsde werken. Er zullen misschien in het begin wat biedingen zijn via internet maar de echte strijd zal over de telefoonlijnen worden uitgevochten.
Het Zeeuws Veilinghuis heeft zich een wereldwijde naam verworven als het om Indonesische kunst gaat, de kopers komen vaak uit Azië. Het gaat precies volgens verwachting. De eerste inzet van € 60.000,- wordt rap verhoogd met telkens € 5.000,- en boven de ton met stappen van € 10.000,-. Pas als er een bedrag van anderhalve ton op de teller staat klinkt er: "Eénmaal anderrrmaal niemand meerrr?" en valt de hamer met een droge klap. De bezoekers applaudisseren beschaafd. Van het personeel lijkt niemand er koud of warm van te worden, ze hebben nog wel andere bedragen meegemaakt. Je hoort de mensen denken: 'Welzeker, het is een prachtige pastel op dat mooie ruige papier, warme diepe kleuren zoals alleen Bonnet dat kon. De hoofdtooi van de danser zo fijn gedetailleerd dat het gouden filigrein er Op lijkt te liggen. Maar zóóveel geld?'
Achterin de zaal zitten twee mannen en een vrouw aan een tafel te genieten van hun koffie. Ze volgen het tafereel met belangstelling, het is voor het eerst dat ze zoiets meemaken.
…….
Omdat er nog gelegenheid was om de kunstwerken te bekijken voor aanvang van de veiling, zijn ze vroeg naar Middelburg gekomen, zo kunnen ze alle facetten van het bedrijf eens meemaken. In de hal, waar vitrines met allerhande Oosters zilverwerk staan, worden ze begroet door een vriendelijke man die de directeur blijkt te zijn.
"René de Visser. Jullie zijn lekker vroeg, mag ik een kopje koffie aanbieden?" De Visser installeert zijn bezoekers aan een lange tafel bij de koffiehoek, waar ze tijdens de veiling genoeglijk blijven zitten. Die gaat intussen gewoon verder: allerlei werken, duur en goedkoper door elkaar, gaan onder de hamer.
…..
De oudere man, de vrouw spreekt hem aan met 'Paul', bladert door de catalogus en tikt met de wijsvinger op de foto bij lotnummer achtentachtig om de aandacht van de andere twee te trekken, het nummer is bijna aan de beurt. De foto toont een mooie tekening van ongeveer 30 bij 40 centimeter in gemengde techniek: houtskool, waterverf en gekleurd krijt, van een jonge Javaanse vrouw met een gebatikte sarong aan en kleine blote borsten. Linksonder staat in potlood 'Nonja Marinih' geschreven en aan de rechterkant als signatuur de initialen 'H.G.K'
Bij de inbreng, ruim een maand geleden nu, staat René de Visser – behalve directeur ook beëdigd taxateur voor Indische kunst – een beetje in dubio. Normaal gesproken zal hij de tekening die voor hem op tafel ligt niet hoger inschatten dan zo'n twee- à driehonderd euro. Een bruikbare signatuur ontbreekt en het werkje lijkt op geen enkel ander werk van een Indische kunstenaar die hij kent. En hij kent ze allemaal! Zijn kennis op dit gebied is legendarisch. Hij weet het zeker: deze tekenaar kent hij niet en van de initialen 'H.G.K.' heeft hij nog nooit gehoord, ze zeggen hem helemaal niets.
……
Mag ik vragen hoe u eraan komt? " Na wat onduidelijk gebrom als antwoord gekregen te hebben, biedt De Visser zijn bezoeker iets te drinken aan en neemt zelf een slokje water. De man tegenover hem heeft kennelijk geen zin om zijn familiegeschiedenis uit de doeken te doen. Dit is nu precies wat zijn werk zo leuk maakt, er komen bijna dagelijks verrassingen voorbij en je raakt nooit uitgeleerd. Hij neemt de tekening nog eens in handen, draait hem om zodat hij de achterkant kan bekijken. Daar is niets interessants te zien, geen verbleekte tekst in een ouderwets handschrift, geen naam, geen vergeeld plakkaat van een lijstenmaker uit Batavia met een telefoonnummer van drie cijfers, helemaal niks.
………
"Zullen we het in december dan maar gewoon gaan veilen! Zonder limiet, neem ik aan! Wij zorgen voor opname in de catalogus, dat kost u niets en hier is nog een kleine brochure met alle relevante informatie. Als u dan dit formulier invult, hebben wij uw gegevens en kunnen we u ook uitbetalen, haha. Hier is het innamebewijs en ik wens u een goede reis huiswaarts!"
Als lot zevenentachtig is afgeslagen gaat veilingmeester Jeroen de Kuyper onverstoorbaar verder met het volgende item. "Dames en heren, uw aandacht graag voor numero achtentachtig. Een jonge Javaanse vrouw in gemengde techniek op karton, prachtig van kleur en vlot geschilderd. Het onderschrift luidt 'Nonja Marinih'. Helaas hebben we de initialen H.G.K. niet kunnen achterhalen, zodat de meester onbekend is. Wie durft een gokje te wagen?" De meeste aanwezigen hebben de tekening natuurlijk allang bekeken op een van de kijkdagen. Sommigen hebben op Google naar de initialen gezocht, maar niemand schijnt te hebben gevonden. In eenieder schuilt wel iets van de goudzoeker die altijd hoopt op die ene enorme ontdekking, maar men gelooft daar in dit geval kennelijk niet in.
"Mag ik openen met vijfhonderd euro, wie biedt vijfhonderd euro? Niemand? Kom nou mensen, we hebben wel geen naam, maar het is toch een fantastisch stukje? " Doodse stilte in de zaal, op internet geen enkel bod, de open telefoonlijn geeft alleen gekraak te horen. 'Vierhonderd dan?" Geen reactie. "Driehonderd? Nog steeds geen asem. "Kijk eens hoe droef dit meiske kijkt, lieve mensen. En dat is jullie schuld! Hoe zou je 't zelf vinden als niemand je hebben wil? Vooruit, de allerlaagste dan, anders wordt ze onherroepelijk teruggetrokken, kom op, jullie laatste kans! Honderd euro?"
Achteraan in de zaal gaat een bordje omhoog. "Honderd geboden daar achter! Tweehonderd hier vooraan! Driehonderd daar, vierhonderd, vijf, zes, zeven En dan gaat het hard. Zo gaat het vaak: geïnteresseerden wachten tot het uiterste om een schilderijtje te kunnen 'afpakken' in de hoop dat niemand oplet. Maar als er één schaap over de dam is, barst alle opgekropte belangstelling los. Jeroen weet dat wel, maar nu kreeg hij het toch even benauwd. Nu ja, dat is wat overdreven, zoveel belang heeft het ook weer niet. Maar hij zou het wel vervelend gevonden hebben voor de inbrenger. En voor Nonja Marinih natuurlijk! En het opbieden gaat maar door! Dit begint ongemakkelijk te voelen. Wat is hier aan de hand? "Verhoging met vijfhonderd. Drieduizendvijfhonderd, vierduizend. en vijfhonderd, Vijf, zes, zeven, achtduizend De arm waarmee Jeroen de bieders aanwijst kan het nauwelijks bijhouden, zijn schouder begint pijn te doen, hij krijgt kramp in de wijsvinger. 'Met duizend, dames en heren, tweeëntwintig duizend, drieëntwintig, vierentwintig Ook het internet begint zich te roeren, de meiden achter de beeldschermen proberen de biedingen bij te houden en dat gaat maar net. De telefoonlijnen zijn weer tot leven gekomen. In de zaal heerst grote onrust, men probeert te begrijpen wat ze zien gebeuren. Of dromen ze het alleen maar, is het een slechte film of een geweldige grap? Dit gebeurt toch alleen in een boek? Waar zit die verborgen camera? Het ongelooflijke voltrekt zich: het bieden blijft maar doorgaan, steeds hoger en hoger en hoger . Wat heb ik gemist? Wat weet iemand anders dat ik niet weet? "Honderdtienduizend euro, honderdtwintig, honderdvijftig Alleen via de open lijnen wordt nu nog geboden. Het publiek is gaan staan, sommigen bovenop de stoelen, de internetverbinding is uitgevallen en de krakende stemmen uit de telefoon zijn niet meer te verstaan, ook door de Aziatische tongval van de bellers. De veilingmeester komt er nog nauwelijks bovenuit en dreigt de grip totaal te verliezen.
…………..
"Driehonderdnegentigduizend éénmaal . driehonderdnegentigduizend andermaal niemand meerrr? "
Het lijkt of de houten hamer in slow motion neerdaalt, maar als hij eindelijk het blok raakt, is de klap in het hele land te horen. De zaal is uitzinnig, men voelt zich deel van de geschiedenis, net als bij de eerste maanlanding en bij de moord op John F. Kennedy.
…………
Het spreekt vanzelf dat René de Visser heel blij is, maar hij houdt een raar gevoel in de maagstreek. Dat heeft hij altijd als er iets niet in orde is. En later blijkt dat meestal ook te kloppen. 'Het zit me toch niet helemaal lekker, jongens. Ik heb er een hekel aan als ik iets niet verklaren kan, als ik er mijn vingers niet achter krijg. We zullen er toch iets mee moeten. Ergens stinkt het zaakje!"
………..
En hiermee begint het avontuur………
Het boek 'De schat van Sumatra' is te bestellen bij de schrijver zelf: p.kerrebijn@wxs.nl
Meer informatie over onze veilingen van Indische en Indonesische schilderijen:
René de Visser
Zeeuws Veilinghuis
